Εντελώς ιδιότυπα κτίσματα που εντοπίζονται στα ορεινά των δημοτικών διαμερισμάτων Θεολόγου και Κάστρου. Πρόκειται για ορθογώνια κτίρια χωρίς στέγη, φτιαγμένα από ξερολιθιά συνήθως σε πλαγιές με μεγάλη κλίση και νότιο προσανατολισμό. Το καθαρό εμβαδόν τους κυμαίνεται από 22-50 τ.μ. Το πάχος της τοιχοποιίας είναι μεταξύ 0,50 εκ.-1,00 μ. και το ύψος τους 2,20-3,20 μ. Οι τοίχοι συνήθως ανοίγουν προς τα έξω, ενώ φέρουν και ‘φτερά’, πλάκες δηλ. που εξέχουν προς τα έξω περίπου 30 εκ. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στοιχείο τους είναι ότι δεν έχουν είσοδο ενώ στο εσωτερικό ορισμένων εντοπίζονται λίθοι που προεξέχουν ώστε να διευκολύνεται η ανάβαση των μελισσοκόμων, οι οποίοι προφανώς μπαινόβγαιναν με τη χρήση σκάλας.
Αν και έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις για τη χρήση των κτιρίων αυτών (φυλάκια των λατομείων μαρμάρων της Αλυκής), η επικρατέστερη είναι αυτή από την οποία πήραν και το όνομά τους: κτίσματα για την προστασία των κυψελών των μελισσοκόμων. Άλλωστε τέτοια κτίσματα δεν απαντώνται μόνο στη Θάσο αλλά και σε άλλα νησιά όπως στην Κεφαλλονιά, τη Χίο, την Κρήτη, την Νάξο, την Κέα, την Κύθνο, τη Ρόδο αλλά και στην ηπειρωτική Ελλάδα (Θεσσαλία). Όμως και σε όλη τη Μεσόγειο ( Νότιο Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία και Σικελία) συναντάμε παρόμοιες κατασκευές.
Οι περισσότεροι μελετητές συμφωνούν ο κύριος λόγος της κατασκευής τους είναι για την προστασία των κυψελών από ανθρώπους και ζώα . Στο νησί της Θάσου ο συνδυασμός της τραχείας πεύκης (Pinus brutia) και του μελιτογόνου εντόμου Marchalina hellenica, υπεύθυνου για την παραγωγή του πευκόμελου καθώς και οι ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες συμβάλλουν στην αυξημένη απόδοση σε μελίτωμα αλλά και στην τεράστια μελισσοχωρητικότητα (αριθμός μελισσιών ανά τετραγωνικό χλμ).
Πολλά στοιχεία της έρευνας συγκλίνουν στην άποψη ότι οι πρώτοι μελισσουργοί πιθανόν ανήκαν στα μετόχια της Ι.Μ.Φιλοθέου του Αγίου Όρους και κατασκευάστηκαν στο νησί ήδη από την βυζαντινή εποχή(πριν το 1204), ώστε να καλύψουν τις ανάγκες της μονής σε μέλι και κερί. Προκειμένου να προστατευθούν τα μελίσσια τους από τους πειρατές που προέβαιναν σε λεηλασίες και καταστροφές σε όλο το Αιγαίο και πιθανόν από ζώα όπως τα δενδροκούναβα , έχτισαν τους μελισσουργούς για να προστατέψουν την περιουσία της Μονής και την παραγωγή του μελιού.
MELISSOURGOI
These totally peculiar buildings, rectangular without roofs, made of stacked stone,
usually on a steep slope with a south orientation, are located in the mountains of the
municipal apartments of Theologos and Kastro. Their net area ranges from 22-50 sq.m. The
thickness of the masonry is between 0,50 cm-1,00 m and the height 2,20-3,20 m. The walls
usually open outwards, while they also bear ‘wings’, i.e. slabs that protrude outwards about
30 cm. Their special characteristic is that they have no entrance while inside some stones
are found that protrude in order to facilitate the ascent of beekeepers, who apparently
came and went using a ladder.
Although various views have been expressed on the use of these buildings
(outposts of the marble quarries of Alyki), the most prevalent is the one from which they
took their name: buildings for the protection of beekeepers’ hives. Besides, such buildings
are found not only in Thassos but also οn other islands such as Cephalonia, Chios, Crete,
Naxos, Kea, Kythnos, Rhodes and mainland Greece (Thessaly). Throughout the
Mediterranean (Southern France, Spain, Portugal, Italy and Sicily) similar constructions are
also encountered. Most scholars agree that the main reason for their construction is to
protect hives from humans and animals. The combination of the East Mediterranean pine
(Pinus brutia) and the melitogenic insect Marchalina hellenica, responsible for the
production of pine honey, as well as the special local conditions, contribute to the increased
honeydew yield and the huge bee capacity (number of bees per square km) on the island of
Thassos. Many elements of the research converge on the view that the first bee enclosures
probably belonged to the Monastery of Philotheos of Mount Athos and were constructed on
the island already during the Byzantine era (before 1204), in order to cover the needs of the
monastery in honey and wax. In order to protect their beehives, the property of the
monastery, and the production of honey from pirates who plundered and destroyed all over
the Aegean and possibly from animals such as pine martens, they built these bee enclosures.
